De bevalling bij de kat

Het kan leuk en spannend zijn als de poes zwanger blijkt te zijn. Na de zwangerschap moet ze echter wel de kleintjes gezond ter wereld brengen. Meestal is ze prima in staat om dit zonder hulp van het baasje te doen, maar tussen de 3 tot 6 procent van de geboortes bij katten verloopt afwijkend. Om te weten wanneer een geboorte afwijkend verloopt moet je eerst weten wat de kenmerken van een normale bevalling zijn.

Verloop zwangerschap kat

Als eerste is het goed om te weten wanneer de bevalling gaat beginnen. Omdat poezen vaak meerdere keren gedekt worden is een voorspelling op basis van het dektijdstip niet erg betrouwbaar. Ook zijn er geen betrouwbare laboratoriumtesten beschikbaar. Gelukkig is het tijdstip van de geboorte wel redelijk nauwkeurig in te schatten met een echo. Dat kan vanaf de 28ste dag na de dekking en is het betrouwbaarst rond dag 30. Met een echo is het tijdstip van de geboorte dan met een nauwkeurigheid van plus of min 2 dagen te bepalen. Tijdens deze echo kunnen we ook de levensvatbaarheid van de kittens beoordelen aan het hand van de hartslag.

Echo zwangere kat

Het is mogelijk om voor de bevalling een röntgenfoto te maken om op die manier het aantal kittens vooraf te bepalen. Op die manier weet je wanneer alle kittens geboren zijn en de uitdrijvingsfase is afgelopen. Deze foto kan het beste tussen de 5 tot 10 dagen voor de verwachte bevallingsdatum gemaakt worden.

Om het tijdstip van de bevalling nauwkeuriger te voorspellen is het mogelijk om de poes enkele dagen voor de verwachte bevallingsdatum twee keer daags te temperaturen. Als de temperatuur in korte tijd daalt tot ongeveer 37 graden (normaal 38-39) zal de bevalling binnen 24 uur beginnen. In de praktijk wordt dit zelden gedaan, waarschijnlijk om praktische redenen.

De normale geboorte

Een normale geboorte kan worden onderverdeeld in drie stadia. De lengte van deze stadia kan verschillen en de beschrijving hieronder zal dus niet voor alle dieren correct zijn.

Stadium I

Stadium I duurt meestal tussen de 12 en 24 uur. De poes kan rusteloos zijn en hijgen of krab- of nestgedrag vertonen. Andere poezen zijn juist heel rustig. Meestal eten ze niet op de dag van de bevalling. Ze kunnen veel mauwen, rondjes draaien of zichzelf constant likken. In dit stadium vind de ontsluiting van de baarmoedermond plaats. Er treden ook zwakke weeën van de baarmoeder op, maar deze zijn uitwendig niet zichtbaar.

Stadium II

Stadium II duurt meestal tussen de 6 en 12 uur. In dit stadium worden de kittens geboren. Er zijn duidelijk zichtbare (pers)weeën. Voordat een kitten wordt geboren zijn vaak eerst de vruchtvliezen zichtbaar. Ongeveer 1/3 van de kittens wordt in stuitligging geboren. Nadat het kitten geboren is zal de moeder de vliezen verwijderen en de navelstreng doorbijten.

Stadium III

Na de geboorte van ieder kitten begint de derde fase. In deze fase kan de moeder even tot rust komen. De nageboorte komt meestal binnen 15 minuten, als deze niet al gelijktijdig met het kitten geboren is. De lengte van deze fase varieert van enkele seconden tot 3 uur. In zeldzame gevallen kan er nog veel langer tussen de geboorte van twee kittens zitten.

Verloskundige hulp

Meestal verloopt de geboorte van de kittens prima zonder onze hulp. Als de moeder echter na de geboorte niet binnen een minuut aandacht aan haar kitten geeft moet er actie ondernomen worden. Het is dan belangrijk om de vliezen die nog om het kitten zitten te verwijderen. Daarna moet met een schone doek het kopje en het bekje worden schoongemaakt. Als er veel slijm in het bekje zit kan dit leeggezogen worden. Hiervoor zijn speciale zuigertjes verkrijgbaar. Het is belangrijk om het kitten daarna goed droog te wrijven omdat het kitten daardoor gestimuleerd wordt om goed te gaan ademen. De navelstreng  kan  1-2 cm vanaf de buikwand met garen afgebonden worden en daarna afgeknipt. Het uiteinde kan ontsmet worden met betadine-oplossing. Hou het kitten goed warm, bijvoorbeeld met een kruikje (38-39 graden). Probeer als het kitten goed beweegt  het weer bij de moeder terug te leggen zodat het kan drinken.

Hulp van de dierenarts

Als voor of tijdens de bevalling iets gebeurt dat niet past binnen het normale verloop van de zwangerschap moet professionele hulp worden ingeroepen. Om als katteneigenaar goed voorbereid te zijn is het dus belangrijk om te weten wanneer er contact met de dierenarts moet worden opgenomen.

De eerste reden om diergeneeskundige hulp te zoeken is als de zwangerschap langer duurt dan verwacht. Hiervan is sprake als de bevalling nog niet is begonnen op dag 71 na de dekking. In veel gevallen worden poezen echter op meerdere  dagen gedekt of is de precieze dekdatum niet bekend. In dat geval kan een een verlengde zwangerschap opgemerkt worden door de lichaamstemperatuur van de poes regelmatig te meten. Als de bevalling niet begint binnen 24 uur na de daling van de lichaamstemperatuur met minimaal 1 graad tot rond de 37 graden is sprake van een te late bevalling. Dit meten van de lichaamstemperatuur wordt in de praktijk maar weinig gedaan, daarom wordt  een verlengde zwangerschap bij poezen meestal niet of te laat opgemerkt.

De belangrijkste reden om contact op te nemen met de dierenarts is als er sprake is van een afwijkende bevalling. Hieronder volgt een opsomming van gebeurtenissen die kunnen wijzen op een afwijkende bevalling:

  • problemen bij de moederpoes, bijvoorbeeld braken of algehele ziekte
  • stadium I duurt langer dan 24 uur, zonder dat er uiteindelijk sprake is van persweeën (stadium II)
  • afwijkingen tijdens stadium II:
    • groene uitvloeiing voor de geboorte van het eerste kitten
    • bruinrode uitvloeiing die niet binnen een uur gevolgd wordt door de geboorte van een kitten
    • meer dan 30 minuten aanhoudend krachtige buikpers zonder dat er een kitten geboren wordt
    • meer dan 4 uur wisselend zwakke weeën zonder dat er een kitten geboren wordt
    • meer dan 2 uur tussen twee geboortes
    • een kitten dat vast lijkt te zitten in het geboortekanaal
    • stadium II duurt langer dan 12 uur

Natuurlijk zijn er nog veel meer redenen te bedenken om contact op te nemen met de dierenarts. Twijfel niet om dat te doen, ook niet als u niet zeker weet of iets afwijkend is. Op tijd ingrijpen bij problemen kan het verschil zijn tussen leven en dood!

Geboortebeperking bij de kat

Vanaf 5 maanden leeftijd is een kat vruchtbaar en kan hij of zij zich voortplanten. Dat is meestal niet gewenst. Om te voorkomen dat uw kat een nestje krijgt of een andere kat kan dekken is castratie de beste oplossing. Hoewel er bij een poes vaak wordt gesproken over sterilisatie en bij de kater over castratie, worden ze allebei eigenlijk gecastreerd. Bij een sterilisatie worden de zaadleider en de eierstok alleen afgebonden maar blijven de geslachtsklieren in het lichaam zitten. Dit zorgt ervoor dat een poes nog steeds krols kan worden en een kater nog steeds ongewenst gedrag kan vertonen, maar dat ze zich niet kunnen voortplanten. Bij een castratie worden bij de kater de zaadballen verwijderd en bij de poes de eierstokken. Hierdoor verdwijnt de invloed van de geslachtshormonen op het gedrag, een belangrijke reden om de operatie uit te voeren. De castratie is een definitieve oplossing en kan niet worden teruggedraaid.

Op welk moment kan ik mijn kat het beste laten castreren?

Het beste is om een kat te castreren voordat hij of zij vruchtbaar wordt. Vanaf 4 maanden leeftijd is de narcose net zo veilig als bij volwassen katten. Omdat katten al vanaf 5 maanden vruchtbaar kunnen worden, is het verstandig om ze voor die tijd al te opereren. In Amerika en België is al veel ervaring opgedaan met castratie op deze leeftijd. Uit onderzoek in die landen is gebleken dat er geen nadelige gevolgen zijn voor het gedrag, de groei of andere aspecten van de gezondheid.

Wat als u later wel een nestje wilt, maar niet op dit moment?

Er is geen ideale leeftijd voor een kat om een nestje te krijgen. Dat verschilt namelijk per dier. Lichamelijk is een poes al vanaf 6 maanden leeftijd in staat om moeder te worden. Een kat is echter vanaf anderhalf tot twee jaar pas echt volwassen. Om te voorkomen dat de poes in deze tijd ongewenst gedekt wordt kan de “poezepil” gebruikt worden. Deze tablet moet één keer in de week op een vaste dag gegeven worden. Er kleven aan deze pil helaas verschillende nadelen op langere termijn. Zo vergroot de poezenpil de kans op melkkliertumoren, baarmoederontsteking en suikerziekte aanzienlijk. Er bestaan helaas nog geen andere (geregistreerde) middelen die deze nadelen niet hebben. Omdat vanwege de nadelen deze medicatie beter niet voor langere tijd gegeven kan worden, wordt vaak als compromis geadviseerd om de poes vanaf een leeftijd van één jaar het eerste nestje te laten krijgen.
Als de poes geen medicatie krijgt zal ze krols worden. Wanneer dat gebeurd is afhankelijk van de periode van het jaar, het gewicht van de kat (bij de eerste krolsheid), het ras, en het sociaal contact dat de kat heeft. Een kat heeft een cyclus van gemiddeld drie weken. Dit betekent echter niet dat een kat die niet gedekt is elke drie weken enkele dagen krols wordt. Het gebeurt vaak dat de kat twee weken krols is en één week niet en daarna weer twee weken krols.

Wat als uw kat ongewenst gedekt is?

Er zijn in Nederland geen middelen geregistreerd om een ongewenste zwangerschap bij een kat af te breken. De beschikbare middelen kunnen nadelige bijwerkingen hebben en zijn nog niet goed getest voor gebruik bij katten.
Het is wel mogelijk om een zwangere poes te steriliseren (castreren). In dat geval wordt ook de baarmoeder met daarin de ongeboren kittens verwijderd. Wij steriliseren de kat alleen in een vroeg stadium van de dracht, als de kittens nog heel klein zijn. Voorkomen is daarom beter dan “genezen”.

Uw kat is drachtig… Wat nu?

Is uw kat zwanger? Dan breekt een spannende tijd aan. Wat gaat er allemaal gebeuren en hoe kunt u haar hierbij het beste helpen?

Een poes heeft een draagtijd van gemiddeld 63 dagen. Rond de 4e week van de dracht gaat het haar rond de tepels van de poes verdwijnen en zult u zien dat de tepels wat meer opzwellen en een wat donkere kleur krijgen. Vanaf de vijfde week zal de buik zichtbaar dikker worden.

Hoe weten we of een kat drachtig is?

  • Vanaf 16 dagen na de dekking kan een echo van de baarmoeder gemaakt worden. De hartjes van de kittens gaan met 16 dagen kloppen. De mooiste beelden zien we rond de 34e dag van de dracht. Met een echo kunnen we vaststellen of een kat drachtig is en of de kittens leven. Wilt u graag weten wanneer uw kat gaat bevallen, dan kan dit het meest nauwkeurig bepaald worden vanaf dag 35. Het precieze aantal kittens kan bij een echo niet bepaald worden.
  • Tussen dag 15 en dag 30 kan de dierenarts voelen of een kat drachtig is. Na de 30e dag worden de vruchtblaasjes te groot om goed een dracht te kunnen vaststellen maar vanaf de 42e dag kan de dierenarts het skelet van de kittens voelen.
  • Met behulp van een röntgenfoto kan het aantal kittens worden vastgesteld. Hierbij kan echter niet gezegd worden hoe lang de kat drachtig is en of de kittens nog leven. Vanaf 35 dagen na de dekking kan een röntgenfoto gemaakt worden. Het meest betrouwbare tijdstip is 5 – 10 dagen voor de uitgerekende datum.

Heeft de aanstaande moeder speciale zorg nodig tijdens haar zwangerschap?

Het is belangrijk om haar gezond en in goede conditie te houden. Ze moet straks bij de bevalling een topprestatie leveren. Om haar en de kittens te beschermen tegen parasieten zoals vlooien en wormen, raden wij aan om de poes twee weken voor de uitgerekende datum te behandelen met Stronghold. Dat middel is veilig en geschikt voor drachtige en zogende dieren. U geeft dan een pipet waardoor niet alleen de moederpoes maar ook de kittens beschermd zijn tegen spoelwormen waarmee ze via de moedermelk besmet kunnen worden.
Het is verstandig om de moeder vanaf dat moment kittenvoer te gaan geven (bijvoorbeeld Hill’s VetEssentials kitten) zodat zij en de kittens voldoende voedingsstoffen binnen krijgen. Om geleidelijk op het nieuwe voer over te schakelen kunt u het nieuwe voer het beste in toenemende hoeveelheden mengen met het oude voer. Te snel omschakelen kan diarree veroorzaken. De moeder mag dit voer blijven eten totdat de kittens niet meer drinken bij haar.

Blijf ons volgen; binnenkort een bericht over de bevalling van de poes!